Nhằm thực hiện Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội về phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 được đồng bộ, kịp thời, thống nhất và có hiệu quả. Ngày 14/10/2021, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025.

Chương trình quan trọng này được xây dựng nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế của các địa phương trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội; giảm nghèo nhanh, bền vững, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống, thu nhập bình quân của vùng so với bình quân chung của cả nước; giảm dần số xã, thôn đặc biệt khó khăn; quy hoạch, sắp xếp, bố trí ổn định dân cư, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, liên vùng, kết nối với các vùng phát triển; phát triển toàn diện giáo dục, đào tạo, y tế, văn hóa; cải thiện rõ rệt đời sống của nhân dân.

Bên cạnh đó, nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động là người dân tộc thiểu số; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc thiểu số đi đôi với xóa bỏ phong tục tập quán lạc hậu; thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, đảm bảo an ninh biên giới quốc gia; củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc, nâng cao niềm tin của đồng bào các dân tộc đối với Đảng và Nhà nước.

Mục tiêu đến năm 2025 góp phần quan trọng thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 của Quốc hội về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 và tập trung thực hiện các dự án theo thứ tự ưu tiên đến năm 2025 theo Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội.

Phấn đấu mức thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số tăng hơn 2 lần so với năm 2020; tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số mỗi năm giảm 3%; phấn đấu 50% số xã, thôn ra khỏi địa bàn khó khăn. 100% xã có đường ô tô đến trung tâm xã được rải nhựa hoặc bê tông; 70% thôn có đường ô tô đến trung tâm được cứng hóa. 100% số trường, lớp học và trạm y tế được xây dựng kiên cố; 99% số hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia và các nguồn điện khác phù hợp; 90% đồng bào dân tộc thiểu số được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh; 100% đồng bào dân tộc thiểu số được xem truyền hình và nghe đài phát thanh; cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội ở các xã đặc biệt khó khăn (khu vực 3) và thôn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Hoàn thành cơ bản công tác định canh, định cư; sắp xếp, bố trí ổn định 90% số hộ di cư không theo quy hoạch. Quy hoạch, sắp xếp, di dời, bố trí 60% số hộ dân tộc thiểu số đang cư trú tại các khu vực xa xôi, hẻo lánh, nơi có nguy cơ xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở. Giải quyết cơ bản tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào.

Tỷ lệ học sinh học mẫu giáo 5 tuổi đến trường trên 98%, học sinh trong độ tuổi học tiểu học trên 97%, học trung học cơ sở trên 95%, học trung học phổ thông trên 60%; người từ 15 tuổi trở lên đọc thông, viết thạo tiếng phổ thông trên 90%.

Tăng cường công tác y tế để đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hiện đại; tiếp tục khống chế, tiến tới loại bỏ dịch bệnh ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; 98% đồng bào dân tộc thiểu số tham gia bảo hiểm y tế. Trên 80% phụ nữ có thai được khám thai định kỳ, sinh con ở cơ sở y tế hoặc có sự trợ giúp của cán bộ y tế; giảm tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng thể nhẹ cân xuống dưới 15%.

50% lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện của người dân tộc thiểu số và đặc thù vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; bảo tồn và phát triển các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc; 80% thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng; 50% thôn có đội văn hóa, văn nghệ (câu lạc bộ) truyền thống hoạt động thường xuyên, có chất lượng.

Đào tạo, quy hoạch, xây dựng đội ngũ cán bộ người dân tộc thiểu số, nhất là các dân tộc thiểu số tại chỗ. Bảo đảm tỷ lệ cán bộ, công chức, viên chức người dân tộc thiểu số phù hợp với tỷ lệ dân số là người dân tộc thiểu số ở từng địa phương.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình MTQG giai đoạn 2021 - 2025 cho thấy: Với sự chỉ đạo điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương; sự nỗ lực, quyết tâm cao và tính chủ động trong phối hợp của cơ quan chủ quản Chương trình với các bộ, cơ quan Trung ương, thành viên Tổ công tác, đến nay cấp Trung ương đã cơ bản hoàn thành nhiệm vụ xây dựng, ban hành văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện về Chương trình MTQG 1719.

Mặc dù Chương trình MTQG 1719 được tổ chức thực hiện chính thức từ nửa cuối năm 2022, tuy nhiên bằng sự nỗ lực và tính chủ động của nhiều địa phương trên địa bàn trong tổ chức triển khai thực hiện và lồng ghép nguồn lực từ các chương trình, dự án khác trên địa bàn tỉnh, mà một số chỉ tiêu ước đến 31/12/2024 đã hoàn thành, vượt mục tiêu kế hoạch được giao như: 

Tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào DTTS của 19 tỉnh trong khu vực đều hoàn thành và vượt mục tiêu được giao, trong đó một số địa phương đã vượt mục tiêu được Thủ tướng Chính phủ giao ở mức cao như: Lào Cai, Yên Bái, Quảng Ninh...

Có 6 nhóm mục tiêu cơ bản đạt và vượt mục tiêu đề ra là mục tiêu về tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số đạt bình quân 3,4%, dự kiến cả giai đoạn đạt 3,2% (đạt so với mức trên 3% mục tiêu kế hoạch giao). Mục tiêu thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số đạt bình quân 43,4 triệu đồng, tăng 3,1 lần so với năm 2020; dự kiến hết giai đoạn đạt 45,9 triệu đồng, tăng 3,3 lần so năm 2020 (mục tiêu tăng trên 2 lần).

Nhóm mục tiêu về công tác giáo dục có 5/5 chỉ tiêu đạt và vượt mục tiêu đề ra. Nhóm mục tiêu lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện của người dân tộc thiểu số và đặc thù vùng đồng bào DTTS và MN đạt bình quân 54,8%, dự kiến cả giai đoạn đạt 57,8% (mục tiêu >50%).

Nhóm mục tiêu về Bảo tồn và phát triển các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc có 2/2 chỉ tiêu đạt và vượt kế hoạch giao. Nhóm mục tiêu tăng cường công tác y tế để đồng bào DTTS được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hiện đại, tiếp tục khống chế, tiến tới loại bỏ dịch bệnh ở vùng đồng bào DTTS và MN (có 3/4 chỉ tiêu, 01 chỉ tiêu gần đạt).

Việc hoàn thành sớm một số chỉ tiêu vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo cho người dân, đồng thời giúp địa phương dành nguồn lực cho các mục tiêu khác khó khăn hơn, đòi hỏi mức độ tập trung và thời gian thực hiện dài hơn.

Kết quả giải ngân vốn đầu tư công thực hiện Chương trình MTQG 1719 ở khu vực các tỉnh vùng đồng bào DTTS và miền núi khu vực phía Bắc đã có nhiều chuyển biến tích cực. Theo số liệu của Bộ Tài chính, kết quả giải ngân vốn ngân sách trung ương đã phân bổ thực hiện Chương trình MTQG DTTS và MN trong giai đoạn 2022-2024 tính đến thời điểm 30/1/2025 là 48.081,298 tỷ đồng đạt 72,6%, trong đó: giải ngân vốn đầu tư 29.977,455 tỷ đồng đạt 85,6%, vốn sự nghiệp 18.103,843 tỷ đồng đạt 58%. giải ngân vốn ngân sách địa phương: 

Kết quả giải ngân vốn ngân sách địa phương, theo tổng hợp báo cáo của các địa phương, đến hết năm 2024 ngân sách địa phương đã giải ngân 9.068,542 tỷ đồng (đạt 79,2%), trong đó: vốn đầu tư là 7.629,291 tỷ đồng, đạt 81,8%; vốn sự nghiệp là 1.439,251 tỷ đồng, đạt 67,8%.

Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai Chương trình MTQG 1719 còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Báo cáo đề xuất một số nội dung chính của Chương trình giai đoạn II, phải bám sát nội dung 10 dự án thành phần của Chương trình, trong đó đảm bảo ưu tiên tập trung giải quyết đồng bộ nhóm vấn đề “5 nhất” vẫn còn tính thời sự cao trên địa bàn vùng đồng bào DTTS và miền núi, gồm: Điều kiện cơ sở hạ tầng khó khăn nhất; Chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất; Kinh tế - xã hội chậm phát triển nhất; Tiếp cận dịch vụ khó khăn nhất; Tỷ lệ hộ nghèo cao nhất.

Đánh giá cao những kết quả thực hiện Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2021 – 2025, tại Hội nghị đánh giá kết quả thực hiện Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I tổ chức hồi đầu năm nay, đại biểu các địa phương nhận định, việc triển khai thực hiện Chương trình đã góp phần thay đổi bộ mặt vùng đồng bào DTTS và miền núi, đời sống của người dân được cải thiện và nâng cao. Chỉ ra những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình từ thể chế, đối tượng, địa bàn, phân cấp, phân quyền, bộ máy tổ chức... đến những vướng mắc cụ thể của từng dự án, tiểu dự án, các đại biểu đã đề xuất nhiều giải pháp thực hiện Chương trình giai đoạn 2026 - 2030.

Giai đoạn 1 của Chương trình MTQG 1719 đã về đích với nhiều thành quả tích cực. Đây chính là cơ sở để chúng ta tin tưởng việc triển khai thực hiện giai đoạn 2 của Chương trình sẽ tiếp tục góp phần tích cực cho mục tiêu vì một Việt Nam phát triển bao trùm, không ai bị bỏ lại phía sau.