Ùn tắc giấy phép: Thủy điện nhỏ gặp khó?

Nhiêu khê giấy phép: Thủy điện “chết khô”
Hủy bỏ 8 dự án thủy điện chậm tiến độ
EVN ép thủy điện nhỏ: Mua rẻ, bán đắt

VietNamNet đã có cuộc trao đổi với ông Lê Hữu Thuần, Phó Cục trưởng Cục quản lý Tài nguyên nước xung quanh chủ đề này

- Giấy phép khai thác nước mặt đối với các nhà máy thủy điện dưới 30MW đang là một “nút thắt” trong quy trình một cửa. Theo ông, nguyên nhân do đâu?

Ông Lê Hữu Thuần

- Có ý kiến cho rằng giấy phép khai thác, sử dụng tài nguyên nước đang là nút thắt trong việc phát điện của các nhà máy thủy điện là không đúng, thực tế hiện nay, nhiều nhà máy thủy điện chưa có cấp giấy phép khai thác, sử dụng nước vẫn đang phát điện, trong đó có cả nhiều nhà máy lớn như Hòa Bình, Sơn La, sông Ba Hạ,... và nhiều công trình thủy điện vừa và nhỏ khác.

Theo quy định để được cấp giấy phép khai thác, sử dụng nước thì chủ công trình thủy điện phải lập hồ sơ, trong đó có đề án hoặc báo cáo khai thác, sử dụng nước. Đây là hồ sơ kỹ thuật chuyên ngành, yêu cầu phải đánh giá cụ thể về nguồn nước, yêu cầu sử dụng nước của công trình; đánh giá được hiện trạng và yêu cầu sử dụng nước của các công trình liên quan, của người dân sống ven sông và mức độ tác động tới họ, đồng thời có phương án vận hành công trình để bảo đảm yêu cầu sử dụng nước của các đối tượng bị tác động và cả người dân vùng hạ du.

Ví dụ như đối với thủy điện sông Ba Hạ, việc khai thác nước của công trình thủy lợi Đồng Cam và 7 trạm bơm ven sông Ba để cấp nước cho hàng trăm nghìn người dân ở Phú Yên phụ thuộc hoàn toàn vào việc vận hành tích, xả nước của thủy điện sông Ba Hạ và sông Hinh, nếu các nhà máy này không xả nước xuống thì toàn bộ các công trình trên không thể lấy nước và hàng trăm nghìn người dân nêu trên sẽ bị thiếu nước hoặc không có nước để sản xuất, sinh hoạt. Vấn đề này Chủ công trình phải đề xuất phương án vận hành để bảo đảm nguồn nước cho họ và phải được Hội đồng thẩm định, các cơ quan liên quan ở địa phương thẩm định, đánh giá.

Thực tế trong thời gian qua cho thấy, nhiều chủ công trình còn xem nhẹ việc lập đề án, báo cáo nên chất lượng đề án còn chưa đạt yêu cầu, phần lớn phải bổ sung, chỉnh sửa, thậm chí phải chỉnh sửa nhiều lần mới đáp ứng yêu cầu theo quy định của pháp luật về tài nguyên nước. Hơn nữa về năng lực, tính chuyên môn, chuyên nghiệp của một số tư vấn lập đề án, báo cáo và việc thiếu thông tin, số liệu, nhất là số liệu thủy văn, khai thác sử dụng nước cũng là những nguyên nhân làm ảnh hưởng tới chất lượng đề án, báo cáo.

- Khi các dự án hoàn thành muốn bán được điện phải có Giấy phép khai thác nước mặt do Cục quản lý tài nguyên nước cấp, phải chăng đây là một “giấy phép con” và quy trình này đang đi đường vòng?

- Như chúng ta đều biết, nước là nguồn tài nguyên đặc biệt quan trọng, là tư liệu thiết yếu phục vụ sản xuất, đời sống của mọi người dân, không ai có thể sống mà không có nước trong vài ngày. Đối với thủy điện, nước là nguyên liệu sản xuất chính để phát điện nhưng việc vận hành tích, xả nước của công trình có ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của người dân và các đối tượng khác, thậm chí có ảnh hưởng đến hàng chục triệu người người dân như thủy điện Hòa Bình chẳng hạn. Vì vậy, Luật tài nguyên nước năm 1998 cũng đã quy định việc cấp phép khai thác, sử dụng nước đối với các công trình thủy điện và Luật tài nguyên nước vừa được Quốc hội thông qua (2012) cũng tiếp tục quy định việc khai thác, sử dụng nước của thủy điện phải có giấy phép, đồng thời còn quy định thêm nhiều biện pháp, chế tài cụ thể để quản lý, giám sát chặt chẽ hơn việc khai thác, sử dụng nước của các nhà máy thủy điện, bảo đảm sử dụng nước tổng hợp, hiệu quả nguồn nước, bảo đảm yêu cầu chống lũ, giảm lũ, yêu cầu sử dụng nước của mọi người ở dưới hạ du và phòng, chống lũ, lụt, hạn hán, thiếu nước nhân tạo.

Còn về tại sao các nhà máy thủy điện đã được phê duyệt trong Quy hoạch thủy điện lại phải xin cấp phép khai thác, sử dụng nước. Cũng như đối với lĩnh vực xây dựng và nhiều lĩnh vực khác, quy hoạch không phải là giấy phép và không thể thay thế giấy phép.

- Một số DN đang than phiền rằng, do muốn bán điện và thanh toán tiền phải có giấy này, nên họ đang mất rất nhiều chi phí cho việc cấp giấy phép khai thác nước mặt. Có hay không hiện tượng tiêu cực trong dịch vụ này?

- Trước hết phải thông tin lại là pháp luật về tài nguyên nước không quy định việc bán điện, thanh toán tiền điện.