Bộ Nội vụ đang đề xuất cho phép các cơ quan nhà nước ký hợp đồng có thời hạn với chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, doanh nhân tiêu biểu và thậm chí bố trí họ đảm nhiệm một số vị trí lãnh đạo. Đây được xem là bước mở quan trọng trong quá trình cải cách bộ máy, thu hút nhân tài cho khu vực công.

VietnamNet trao đổi với ông Đặng Ngọc Tùng, nguyên Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, chuyên gia về chính sách nhân sự để làm rõ hơn về đề xuất này.

Minh bạch, đặt lợi ích chung lên trên

Thưa ông, quan điểm của ông về đề xuất của Bộ Nội vụ trong việc sử dụng chuyên gia, doanh nhân, nhà khoa học đầu ngành theo hợp đồng có thời hạn trong khu vực công, thậm chí giao một số vị trí lãnh đạo?

Tôi hoàn toàn đồng tình và ủng hộ chủ trương này. Đây là hướng đi phù hợp trong bối cảnh chúng ta đang yêu cầu bộ máy công quyền tinh gọn, hiệu quả, thay vì cồng kềnh, hình thức.

ông Đặng Ngọc Tùng .jpg
Ông Đặng Ngọc Tùng, nguyên Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Ảnh: Phạm Hải

Việc đưa chuyên gia, nhà khoa học, doanh nhân vào khu vực công, dù chỉ trong một giai đoạn hay nhiệm vụ cụ thể, sẽ tạo sự kết hợp giữa tư duy quy trình của khu vực công và tính năng động, quyết đoán của khu vực tư. Nếu triển khai tốt, sự "pha trộn" này sẽ nâng cao hiệu quả điều hành đáng kể.

Việc “mở cửa” như vậy liệu có tạo được cú hích trong thu hút nhân lực chất lượng cao không, đặc biệt là người trẻ học ở nước ngoài vào khu vực công?

Tôi tin chắc là có. Những năm gần đây, chúng ta chứng kiến một làn sóng du học sinh và Việt kiều muốn quay về nước, nhưng họ không mặn mà với khu vực công vì rào cản thủ tục, cơ hội phát triển mờ nhạt và đặc biệt là cơ chế đóng khung cứng nhắc.

Nếu có thể ký hợp đồng công khai, minh bạch, đúng chuyên môn, đúng việc không cần phải ràng buộc bằng biên chế hay lý lịch phức tạp thì chúng ta sẽ mở được một kênh thu hút nhân tài rất hiệu quả, tạo điều kiện để họ đóng góp mà không bị lạc lõng hay hoài nghi.

Nhưng nếu giao vị trí lãnh đạo cho người “ngoài hệ thống”, liệu có tạo ra mâu thuẫn, thậm chí xung đột với các quy định hiện hành?

Vướng là chắc chắn có, đặc biệt ở những quy định đòi hỏi lãnh đạo phải là đảng viên, công chức, hoặc trải qua quy trình bổ nhiệm theo thứ bậc. Nếu không tháo gỡ được các rào cản này thì đề xuất dù có hay đến đâu cũng khó đi vào thực tế.

Tôi cho rằng cần có cơ chế ngoại lệ, thí điểm ở một số địa phương, ngành nghề. Ví dụ trong khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, môi trường, y tế - những nơi cần người làm việc có năng lực thật, kết quả thật hơn là hình thức. Cần vượt qua tâm lý “ngại người lạ”, “sợ mất chỗ” để đặt lợi ích chung lên trên.

Cần minh bạch trong tuyển dụng, gắn với hiệu quả công việc

Vậy theo ông, làm sao để kiểm soát được việc tuyển dụng nhân sự “ngoài hệ thống” không trở thành kẽ hở cho bổ nhiệm người thân tín, phe nhóm?

Tôi cho rằng câu trả lời nằm ở hai chữ minh bạch. Trước hết, cần công khai rõ ràng các tiêu chí về chuyên môn, kinh nghiệm, kết quả đầu ra cần đạt được của từng vị trí. Việc xét tuyển phải có hội đồng đánh giá độc lập, có cơ quan giám sát, có quy trình phản biện xã hội. 

người tài làm nhà nước .png
Cần thu hút người tài vào làm ở khu vực công. Ảnh minh hoạ: VNU

Chúng ta đừng quên rằng, khi đã là nhân sự “hợp đồng”, tức là không gắn bó trọn đời thì càng phải quản lý theo kiểu khoán việc, đo lường hiệu quả bằng sản phẩm cụ thể. Điều này không chỉ giúp tránh lạm dụng mà còn buộc người được giao việc phải thực sự cống hiến.

Với nhiều cải cách hành chính đang triển khai, ông đánh giá tính khả thi và tác động dài hạn của chính sách này như thế nào?

Theo tôi chính sách này khả thi nếu có quyết tâm chính trị và cơ chế vận hành rõ ràng. Về lâu dài đây là cách để “kích hoạt” khu vực công không chỉ thu hút người giỏi mà còn tạo ra áp lực thay đổi bên trong hệ thống theo hướng tích cực. Khi thấy ngoài kia có người làm tốt, hiệu quả, thì chính cán bộ trong hệ thống cũng phải thay đổi tư duy, phong cách làm việc.

Chủ trương này nếu được triển khai còn là tín hiệu cho xã hội thấy rằng Nhà nước không “đóng cửa” với nhân tài, dù họ đang ở trong hay ngoài biên chế.

Vậy theo ông, làm thế nào để vừa bảo đảm linh hoạt trong tuyển dụng, vừa giữ được nguyên tắc kỷ luật, kỷ cương trong quản lý cán bộ công chức?

Việc công khai thông tin là rất quan trọng. Các cơ quan truyền thông không chỉ đưa tin, mà phải đi trước, phân tích, đặt câu hỏi, phản biện chính sách, theo dõi quá trình thực hiện và truyền tải cho người dân hiểu.

Chỉ khi người dân được tiếp cận đầy đủ, kịp thời thông tin, họ mới có thể giám sát. Khi ấy, việc tuyển dụng, sử dụng cán bộ mới thực sự khách quan, tránh được tình trạng “vẽ cơ chế hay nhưng dùng để hợp thức hoá cho một nhóm người nhất định”.