Là đạo diễn tài năng nhất của Hãng phim Tài liệu Trung ương, Nghệ sỹ nhân dân (NSND) Đào Trọng Khánh có vinh dự là người được làm nhiều phim tài liệu về các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và những nhân vật nổi tiếng. Ông có gần 30 năm ghi lại những hình ảnh đắt giá về cuộc đời Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Có những câu chuyện giản dị, sâu sắc lắng đi theo cuộc đời Đại tướng huyền thoại về những cái Tết đi cùng với lịch sử đất nước.
Dường như tới một lúc nào đó, Đại tướng thấy cần được kể lại.
NSND Đào Trọng Khánh có may mắn được Người gửi gắm những kỷ niệm đẹp đẽ đong đầy trong ký ức, vẹn nguyên như bắt đầu một hành trình...
"Xuân đầu tiên ăn tết với Bác Hồ - tôi 30 tuổi"
"Tôi cùng ông thường đi dạo trong vườn, trên con đường nhỏ, qua hàng cây mộc già nua, lốm đốm những chùm hoa trắng. Mùa xuân đang đi qua thật lặng lẽ, tưởng như đang khẽ chạm vào mùi hương để tưởng nhớ...
 |
| NSND Đào Trọng Khánh bên bức ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp |
Một lần tôi nghe ông nói: "Nhiều kỷ niệm sâu sắc trong đời tôi thường vào mùa xuân"...
Mùa xuân năm Tân Tỵ (1941), tôi được ăn Tết lần đầu tiên với Bác Hồ ở biên giới.
Năm 1940 Canh Thìn, tháng Chạp thiếu chỉ có 29 ngày. 29 tết được coi là 30. Mọi công việc đều gấp rút, vội vã.
Trước Tết, Bác còn mở lớp chính trị ở Nậm Quang trên đất Quảng Đông (Trung Quốc) cho một số thanh niên cách mạng. Lên lớp thường xuyên có các anh Phùng Chí Kiên, Phạm Văn Đồng và tôi.
Hôm chia tay lớp học đúng vào ngày 19 tháng Chạp ta. Bác cho số anh em về nước ăn Tết, ai có cơ sở nào về cơ sở ấy.
Theo phong tục ở địa phương, mấy anh em chúng tôi chia nhau đi ăn Tết khắp các nhà trong bản. Nhân dân từ lâu sẵn có cảm tình với Cách mạng Việt Nam, đón tiếp mọi người thật ân cần, niềm nở. Tôi được cùng Bác đi thăm các gia đình chúc Tết.
Bác mặc bộ quần áo người Nùng màu chàm, đầu vấn khăn, bước đi nhanh nhẹn. Đến mỗi nhà Bác đều tặng một tờ giấy màu hồng điều viết chữ Trung Quốc bằng mực tàu: "Chúc mừng năm mới!".
Tuy chỉ vào mỗi nhà trong chốc lát nhưng nhà nào cũng lưu luyến, già trẻ trong nhà đều muốn giữ Bác ở lại...".
Ông bâng khuâng như nhớ lại bản làng biên giới xa xôi mùa xuân năm ấy, phảng phất trong hương khói, trong sương mờ.
"Năm ấy, Tết có mưa xuân, trên đường mòn có những cây đào nở hoa, gợi nỗi nhớ thương. Năm ấy tôi 30 tuổi..."
Ông kể: "Ở Cao Bằng, mùa này có hoa bioóc cà, thơm ngào ngạt. Cuối năm 1944, Đội Tuyên truyền Giải phóng quân từ biên giới về bấy giờ đã gần Tết, nhân dân đón tiếp rất nồng nhiệt, dọn bàn ghế cạnh đường, bày cỗ, đợi bộ đội về khao quân.
Trong 3 ngày Tết, nhiều anh chị em thanh niên, nhiều cụ phụ lão bỏ nhà đi ăn Tết với bộ đội. Chẳng bao lâu, phong trào kháng Nhật cứu nước dâng lên cuồn cuộn. Rồi Đại hội Tân Trào. Rồi Nhật đầu hàng - Cách mạng Tháng tám bùng nổ. Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng hòa ra đời..."
Mấy năm sau, nhân làm tư liệu phim về những năm đầu Cách mạng, tôi lại nghe ông kể tiếp: "Giữa tháng Giêng 1946, tôi được Chính phủ phái vô Nam công tác một chuyến ngắn ngày, giữa lúc cuộc kháng chiến Nam Bộ và Nam Trung Bộ đang diễn ra ác liệt.
Tôi rời Hà Nội ngày 18 tháng Giêng, qua Nghệ An, qua Đèo Ngang vào Huế, vào Quảng Ngãi, Bình Định, Quy Nhơn, tới Khánh Hòa.
Lúc này giặc Pháp đang tấn công Nha trang, máy bay địch thả bom và bắn liên thanh xuống thành phố. Tinh thần chiến đấu của bộ đội và nhân dân rất quyết liệt.
Chúng tôi rẽ lên Tây Nguyên, qua đèo Mang Giang, đến Pleiku, bộ đội đã chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu, đóng quân dã chiến ngoài thị xã.
Ở Công Tum, đồng bào các dân tộc hồ hởi kéo đến gặp đại biểu Chính phủ ở Tòa sứ cũ. Mọi người đều nói đến Bok Hồ và tin tưởng vào Cách mạng.
Sáng hôm sau chúng tôi quay ra sớm theo đường An Khê.
Tối 30 Tết, xe đến chân đèo Hải Vân. Xe lên đèo, trời bắt đầu mưa, xung quanh tôi là một biển sương mù, một bên đường là vực sâu, một bên là vách đá dựng đứng, gió qua đèo hun hút. Xe trôi xuống dốc như vào nơi vô tận.
Tôi nhìn ra màn đêm thăm thẳm dưới chân đèo, vẫn lập lòe ẩn hiện một ánh đèn, không biết có nhà dân nào còn đang thức đợi giao thừa...
Thế rồi trải qua 8 cái Tết kháng chiến ở trong rừng, cho đến mùa xuân 1954, bước vào chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ".
Tết 1954, hoa ban nở trắng trên sườn núi
Bẵng đi mấy năm, tôi không được gặp ông để làm tư liệu. Tôi vẫn bâng khuâng nhớ là chưa hỏi ông về cái Tết Giáp Ngọ năm 1954 ở Điện Biên.
Cho đến khi được làm bộ phim về ông, tôi mới nghe ông kể: "Đấy là cái Tết nhiều kỷ niệm nhất trong cuộc đời tôi khi lựa chọn quyết định "đánh chắc, thắng chắc" thay cho "đánh nhanh, thắng nhanh" trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
Suốt đêm 29 Tết, tôi vẫn còn đang tiếp tục theo dõi việc kéo pháo ra. Các đơn vị kéo pháo phải báo cáo lên từng giờ. Gần sáng, các đơn vị kéo pháo báo cáo hoàn thành nhiệm vụ.
Sáng mồng một Tết, sương lạnh vẫn còn bao phủ khắp núi rừng. Một cảm giác thanh thản tràn ngập trong lòng. Tôi tin rằng trận đánh năm nay nhất định thắng.
Tôi đi sang cơ quan tác chiến chúc Tết anh em: "Chúc các đồng chí năm mới mạnh khỏe, giành nhiều thắng lợi". Nhìn ra ngoài trời, hoa ban đã nở trắng trên sườn núi...".
Và mùa xuân kỳ diệu nhất trong một thế kỷ
"Mùa xuân Ất Mão 1975 là mùa xuân kỳ diệu nhất trong một thế kỷ, một đời người, mùa xuân toàn thắng của dân tộc".
Ông nói những lời này vào năm 2001 khi ông đã 90 tuổi và đã qua 25 cái Tết sau ngày đất nước thống nhất.
Trước mắt tôi là một cụ già bé nhỏ, mang quân hàm Đại tướng, người đã cầm quân đánh tan hai đế quốc lớn Pháp và Mỹ trong cuộc chiến tranh nhân dân vĩ đại, kéo dài hơn 30 năm.
Ông kể rằng: "Mùa xuân đến khi Tổng hành dinh đang chỉ đạo chiến dịch Tây Nguyên, đòn tấn công đầu tiên trong kế hoạch chiến lược cơ bản đã được Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương và Bộ Tư lệnh ở chiến trường miền Nam, mang bí danh Đoàn A75.
 |
|
Tháng 2/1970, nhân dịp Tết Canh Tuất, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm, chúc Tết cán bộ, chiến sĩ Đoàn X, Bộ binh khu 3. Ảnh: TTXVN |
Quyết định được giữ tuyệt đối bí mật. Theo quy ước, anh Dũng lấy bí danh là Tuấn, tôi bí danh là Chiến. Đoàn A75 lên đường vào ngày mồng 5 tháng Hai, đúng vào lúc nhân dân đang tưng bừng chuẩn bị đón Xuân Ất Mão.
Anh em hẹn nhau đánh địch trước rồi ăn Tết sau, nhất định phải thắng. Đón xuân trong Tổng hành dinh, từng giờ chúng tôi theo dõi hành trình của Đoàn A75, biết toàn đoàn hành quân bí mật, an toàn, đón giao thừa ở Ia Đrăng, đến Tây Nguyên vào đầu năm mới âm lịch.
6h30 sáng ngày 10 tháng 3, dưới sự yểm trợ của pháo binh chiến dịch, các chiến sĩ Sư đoàn 316 tiến đánh Buôn Ma Thuột.
Chiến dịch Tây Nguyên mở đầu thắng lợi giòn giã. Buôn Ma Thuột đã được giải phóng.
Mùa xuân dồn dập tin thắng trận kéo dài suốt cho đến 10h sáng ngày 30 tháng Tư, Tổng hành dinh nhận điện: Xe tăng đang tiến vào Sài Gòn.
11h30 phút, có điện của anh Lê Trọng Tấn báo cáo: Cờ đã cắm trên dinh Độc Lập!
Xúc động đến trào nước mắt. Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng.
Lẫn vào tiếng loa phóng thanh, tiếng reo hò, hoan hô chiến thắng vang dậy khắp phố phường. Ban đêm, một mình tôi trong phòng làm việc, niềm vui lắng xuống, nước mắt lại trào ra.
Tôi nhớ đến mùa xuân năm nào còn ở biên giới ăn cái Tết đầu tiên với Bác Hồ, khi ấy tôi mới 30 tuổi - Cho đến hôm nay..."
Cho tới bây giờ, tận nơi sâu thẳm của trái tim, NSND Đào Trọng Khánh vẫn nhớ tới một ngọn đèn đêm 30 Tết năm 1946, dưới chân đèo Hải Vân trong câu chuyện kể của Đại tướng: "Xung quanh tôi là một biển sương mù... Tôi nhìn ra màn đêm thăm thẳm dưới chân đèo, vẫn lập lòe ẩn hiện một ánh đèn, không biết có nhà dân nào còn đang thức đợi giao thừa"...
Nguyệt Thương
Pháp luật Việt Nam xuân Giáp Ngọ
.svg){kind=icon}
