Là tỉnh có diện tích tự nhiên lớn nhất cả nước (hơn 16.486 km²), với địa hình chủ yếu là đồi núi (chiếm 83%), Nghệ An gặp nhiều trở ngại trong triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM). Song, bằng sự quyết tâm và nỗ lực của toàn hệ thống chính trị, đến nay địa phương này đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng.
Xuất phát thấp, quyết tâm cao
Trong tham luận gửi tới Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng NTM”, Phong trào “Vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” giai đoạn 2021 - 2025 được tổ chức ngày 22/6/2025, UBND tỉnh Nghệ An cho biết, năm 2010, khi bắt đầu chương trình NTM, Nghệ An có tới 50 xã chưa đạt bất kỳ tiêu chí nào, mức bình quân chỉ đạt 3,64 tiêu chí/xã. Quy mô triển khai rất lớn với 411 xã, trong đó không ít xã thuộc khu vực khó khăn. Nhận thức của cán bộ và người dân về chương trình còn hạn chế, trong khi hạ tầng kinh tế - xã hội yếu kém, tổ chức sản xuất chậm đổi mới.
Tuy nhiên, chương trình NTM được Tỉnh ủy, UBND tỉnh xác định là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, mang tính chiến lược lâu dài. Với phương châm “nhân dân là chủ thể, Nhà nước hỗ trợ”, tỉnh đã từng bước tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phong trào sâu rộng từ cơ sở.
Đến cuối năm 2024, Nghệ An đã có 275/362 xã đạt chuẩn nông thôn mới, đạt tỷ lệ 75,97%. Trong đó, 102 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (chiếm 37,09%) và 16 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Bình quân toàn tỉnh đạt 17,11 tiêu chí/xã – một bước tiến dài so với thời điểm xuất phát.
Ở cấp huyện, đã có 10 đơn vị hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trong đó huyện Nam Đàn là địa phương đầu tiên đạt chuẩn NTM nâng cao. Ngoài ra, toàn tỉnh có 223 thôn/bản đạt chuẩn NTM và 737 sản phẩm OCOP được công nhận – cho thấy hiệu quả trong kết nối sản xuất nông nghiệp với phát triển thương hiệu và thị trường.
Cùng với đó, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đã tăng lên 47,184 triệu đồng/năm (tăng 11,684 triệu đồng so với năm 2021), đời sống người dân ngày càng được cải thiện rõ nét.
Thành công của chương trình NTM tại Nghệ An đến từ sự đồng thuận cao giữa chính quyền và nhân dân, với một số kinh nghiệm được đúc rút như tuyên truyền làm trước, nhận thức đi sau: Việc nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và người dân được triển khai đồng bộ, giúp toàn xã hội hiểu rõ vai trò, mục tiêu, nội dung chương trình NTM; Lấy người dân làm trung tâm: Từ quy hoạch, thực hiện cho đến giám sát, người dân đều được tham gia. Phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” được vận dụng linh hoạt tại từng địa phương; Huy động nội lực là chính: Ngoài vốn ngân sách nhà nước, tỉnh đã linh hoạt huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, người dân, cộng đồng và nguồn xã hội hóa để đầu tư vào hạ tầng thiết yếu và sản xuất; Coi trọng vai trò của cán bộ cơ sở: Tỉnh chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ nòng cốt tại xã, thôn – nơi trực tiếp triển khai chương trình. Kinh nghiệm cho thấy, địa phương nào cán bộ nhiệt huyết, phong trào NTM ở đó phát triển mạnh; Thi đua gắn với khen thưởng và nhân rộng mô hình: Việc sơ kết, tổng kết và khen thưởng kịp thời đã tạo động lực lan tỏa phong trào NTM, đồng thời giúp chia sẻ kinh nghiệm giữa các địa phương.
Hướng tới nông thôn hiện đại giai đoạn 2026–2035
Từ nền tảng đã đạt được, Nghệ An đặt ra mục tiêu cụ thể cho giai đoạn 2026–2035: Đến năm 2030, 80% xã đạt chuẩn NTM, 40% đạt chuẩn nâng cao, 10% đạt chuẩn hiện đại. Thu nhập nông thôn tăng gấp đôi so với năm 2020, mỗi năm có thêm ít nhất 20 thôn, bản đạt chuẩn; Đến năm 2035, mục tiêu là 90% xã đạt chuẩn NTM, trong đó 50% nâng cao, 15% hiện đại; thu nhập tăng ít nhất 1,5 lần so với năm 2030; duy trì giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều từ 0,5-1% mỗi năm.
Để đạt được những mục tiêu trên, tỉnh sẽ tập trung vào một số nhóm giải pháp như đẩy mạnh tuyên truyền và phát động thi đua xây dựng NTM từ tỉnh đến thôn, bản; Xây dựng kế hoạch cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương, đặc biệt quan tâm nâng cao đời sống người dân; Hoàn thiện chính sách hỗ trợ, khuyến khích địa phương sáng tạo trong huy động nguồn lực, ưu tiên phát triển sản xuất; Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các vi phạm, đồng thời biểu dương và khen thưởng các điển hình tiên tiến.
Nghệ An cũng kiến nghị Trung ương sớm ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình giai đoạn mới theo hướng linh hoạt hơn. Cụ thể, cho phép tỉnh được chủ động điều chỉnh một số tiêu chí như thu nhập, hệ thống cấp nước... phù hợp với điều kiện tự nhiên và trình độ phát triển của từng vùng, miền. Bên cạnh đó, tỉnh đề xuất thành lập Văn phòng Điều phối chương trình MTQG xây dựng NTM theo mô hình thống nhất từ Trung ương đến địa phương, giúp tăng cường phối hợp, lồng ghép nguồn lực và bảo đảm sự điều hành thông suốt.
.svg){kind=icon}
