Kiến nghị tiếp tục tham gia Hiệp định CNTT mở rộng

Tọa đàm tham vấn hiệp hội, doanh nghiệp về việc tham gia Hiệp định CNTT mở rộng (ITA) tập trung thảo luận việc Việt Nam có tiếp tục tham gia ITA hay không, nếu tham gia thì sẽ tác động ra sao đối với các doanh nghiệp trong nước.

>>  Vì sao nên quan tâm Computex chứ không phải CES hay DeBIT?/ Hungary sang Việt Nam tìm giải pháp liên thông các cơ sở dữ liệu

Ngày 3/6/2013, tại Hà Nội, Bộ TT&TT đã tổ chức Tọa đàm tham vấn hiệp hội, doanh nghiệp về việc tham gia Hiệp định CNTT mở rộng (ITA). Tọa đàm tập trung thảo luận việc Việt Nam có tiếp tục tham gia ITA hay không, nếu tham gia thì sẽ tác động ra sao đối với các doanh nghiệp trong nước và đề xuất các mặt hàng Việt Nam đưa vào danh mục đàm phán ITA mở rộng.

Kim ngạch xuất khẩu tăng nhưng doanh nghiệp điện tử nội đang "chết"

Việt Nam tham gia ITA từ 2007 tới nay. Theo số liệu từ Sách trắng CNTT-TT 2012, ngành công nghiệp CNTT có nhiều khởi sắc so với năm 2007. Đáng kể nhất là ngành công nghiệp phần cứng điện tử đã tăng trưởng rất nhanh, xuất khẩu đạt 23,2 tỷ USD (năm 2007 là 1,3 tỷ USD); phần mềm đạt 1,2 tỷ USD, công nghiệp nội dung số đạt 1,3 tỷ USD.

Theo đánh giá sơ bộ của Vụ CNTT (Bộ TT&TT), bên cạnh sự tăng trưởng của thị trường CNTT, ITA cũng tác động khá lớn tới các doanh nghiệp điện tử Việt Nam. Hầu hết các doanh nghiệp điện tử nội bị phá sản hoặc phải chuyển hướng sang lĩnh vực thương mại dịch vụ. Thị trường máy tính thương hiệu Việt Nam lắp ráp không mở rộng được, chỉ chiếm 10-20% thị phần. Thị trường điện tử hầu như bị các doanh nghiệp nước ngoài chi phối.

Bên cạnh đó, tác động lớn nhất của ITA là nước ta bị thất thu thuế và ảnh hưởng tới một loạt chính sách và cơ chế quản lý. Do ITA chủ yếu là cơ chế cắt giảm thuế quan cho nên từ khi tham gia ITA đến nay Việt Nam thất thu một khoản thuế xuất nhập khẩu rất lớn với các sản phẩm CNTT. Năm 2007 thất thu khoảng 3 tỷ USD thì đến năm 2012 thất thu khoảng 200 tỷ USD thuế do chính sách cắt giảm thuế nhiều sản phẩm và ưu đãi thuế cho các nhà đầu tư nước ngoài. Trên 90% thị trường điện tử đang thuộc về các doanh nghiệp nước ngoài như Samsung, Sony, Panasonic...

Vào ITA: Thất thu thuế nhưng có lợi hơn

Tuy nhiên, phát biểu tại buổi Tọa đàm, hầu hết các ý kiến đều cho rằng, Việt Nam cần tiếp tục tham gia ITA. Theo ông Bùi Mạnh Hải - Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam (VAIP), danh mục hàng hóa, sản phẩm CNTT hiện nay đã thay đổi rất nhiều so với năm 1996 (thời điểm ITA ra đời), do vậy việc sửa đổi, bổ sung các danh mục ITA là rất quan trọng. Đặc biệt, sản phẩm phần mềm chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong các sản phẩm CNTT, có nhiều sản phẩm phụ trợ cũng liên quan chặt chẽ đến ngành CNTT như: phần mềm thiết kế 3D, máy in 3D, phim 3D và giấy in 3D nên cần bổ sung các vật liệu này trong sản phẩm cần được ưu đãi thuế CNTT. Song ranh giới giữa các sản phẩm phụ trợ và CNTT chưa rõ nét, do đó phải tham khảo thêm kinh nghiệm của nhiều nước phát triển để tham gia đàm phán ITA.

Bên cạnh đó, ITA còn giúp thúc đẩy những ý tưởng sáng tạo trong CNTT, ITA sẽ là cơ hội để tham khảo tư vấn chính sách cho Chính phủ (đặc biệt là chính sách thuế). Hiện Việt Nam chưa tiếp cận việc đánh thuế ra sao với các sản phẩm xuyên biên giới và sản phẩm dịch vụ nội dung số như quảng cáo online, game, mạng xã hội và các dịch vụ mới đang có xu hướng phát triển mạnh mẽ. Do đó, phải nghiên cứu để có giải pháp thuế phù hợp, đón đầu sự phát triển.

"Chúng ta mất một khoản thuế lớn nhưng lại được lợi nhiều hơn do sản phẩm và dịch vụ rẻ hơn, người dùng được tiếp cận với những sản phẩm tiên tiến của thế giới. Chất lượng lao động của Việt Nam cũng được nâng cao hơn khi tham gia làm dịch vụ CNTT theo chuẩn của các nước", ông Hải nhấn mạnh.

Cùng ý kiến với ông Hải, ông Trần Quang Hùng - Phó Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp điện tử Việt Nam cho rằng, không nên đặt vấn đề tham gia ITA hay không mà bắt buộc chúng ta phải tham gia vì đây là một sân chơi chung. Đặc điểm của ngành công nghiệp điện tử hiện đại là toàn cầu hóa rất rộng và chuyên môn hóa rất sâu. Ngành điện tử thế giới đặc biệt quan tâm đến WTO và ITA và đây là mối quan tâm của nhiều nước.

Ông Hùng ví von: "Chúng ta phải thả con săn sắt để bắt con cá chép". Bởi theo ông Hùng, tham gia ITA trước hết là bất lợi nhưng về lâu dài sẽ có lợi. Cái thiệt trước mắt là giảm thuế sẽ thất thu thuế và mất hàng rào bảo vệ doanh nghiệp điện tử  trong nước, hệ quả là có nhiều doanh nghiệp nội chết. Tuy nhiên, dù doanh nghiệp điện tử Việt Nam "đi xuống" nhưng kim ngạch xuất khẩu điện tử lại tăng vọt (từ 1,3 tỷ USD năm 2007 lên 23,2 tỷ USD năm 2012). Cái lợi có thể thấy rõ nhất là chúng ta thu hút được nhiều dự án đầu tư nước ngoài lớn. Trong khi đó có tới 85% danh mục hàng hóa của ITA các doanh nghiệp nội chưa làm được, có đến 10 năm nữa cũng chưa làm được. "Việt Nam cứ yên tâm tham gia ITA và thu hút đầu tư nước ngoài. Các doanh nghiệp nội sẽ chuyển dịch cơ cấu sản xuất kinh doanh chứ không thể chờ chết", ông Hùng khẳng định.

Ông Naoki Sugiura - Giám đốc kế hoạch kinh doanh và phát triển thương hiệu của Panasonic Việt Nam chia sẻ: Việt Nam nên cân nhắc đến những bất lợi khi không tham gia ITA trước. Sau đó cần tính xem sẽ tham gia thế nào, lộ trình ra sao và lựa chọn danh mục nào. Nên đàm phán một cách thận trọng và tham khảo kinh nghiệm của các nước có điều kiện kinh tế tương đồng như Thái Lan và Indonesia...

Hiện nay, trong lộ trình miễn, giảm thuế theo cam kết ITA và WTO, Việt Nam đã giảm thuế hơn 300 mặt hàng liên quan đến CNTT. Đến hết năm 2014 đảm bảo chỉ khoảng 100 mặt hàng có thuế, năm 2019 còn vài chục mặt hàng CNTT có thuế.