- Nét độc đáo của hang Én mà động Phong Nha và động Thiên Đường đều không có là lẫn trong sắc màu dòng sông xanh ngăn ngắt, ánh sáng chiếu rọi từ những giếng trời trên trần hang làm cảnh vật càng thêm lung linh, huyền ảo.

9km lội suối và len lỏi rừng già

Buổi sáng, sau khi lễ đền Tám Cô trên đường Hồ Chí Minh nhánh tây theo truyền thống tâm linh của người bản địa, chúng tôi đi tiếp đến km35 và bắt đầu lần theo lối mòn đi vào cánh rừng nguyên sinh trải dài đến ngút tầm mắt.

Theo ông Hoàng Hải Vân, Phó giám đốc Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình), hành trình dài 9km tạm chia ra hai chặng: chặng thứ nhất hầu hết là dốc cao, dưới tán cây rừng mọc trên núi đá vôi; chặng hai chủ yếu sẽ men theo con suối chảy quanh co bên những cánh rừng thưa hoặc thảm cỏ dại, cây bụi ẩm ướt.

Thực ra, cửa rừng đồng thời là đỉnh núi Ba Giàn (Giàn có nghĩa con dốc theo tiếng địa phương) chỉ cách lề đường Hồ Chí Minh khoảng 20 mét nằm trên độ cao 553 mét so với mặt biển.

Do vậy, chặng đầu chúng tôi luôn đi xuống dốc, để rồi lối mòn tiếp tục đưa mọi người men theo nhiều con suối nhỏ trước khi đặt chân tới Bản Đoòng, một ngôi làng nhỏ của người Vân Kiều giữa bốn bề núi non heo hút như cô lập với thế giới bên ngoài.

Theo ông Nguyễn Châu Á, Giám đốc Công ty One Step Việt Nam, đó là 6 hộ dân từ huyện Quảng Ninh chạy nạn lũ lụt về đây - vùng lõi vườn quốc gia từ 1993. Họ an phận sinh sống chủ yếu bằng nghề khai thác mật ong và làm nương rẫy.

Thế nhưng, tai ương vẫn chưa buông tha, bởi trận lũ lịch sử tháng 10/2010 đã quét sạch toàn bộ nhà cửa cùng 11 con bò là tài sản mà họ tích cóp cả đời người. Riêng dân bản, gồm 27 người, tất cả phải leo cây mít đầu làng đeo bám suốt 2 ngày mới thoát chết.

Dù đời sống gặp nhiều khó khăn, vất vả nhưng người bản địa rất lạc quan, hiếu khách và tự hào khi nói bản Đoòng từng được đoàn thám hiểm Hiệp hội Hang động hoàng gia Anh chọn là nơi dừng chân, nghỉ ngơi trước khi phát hiện hang Én, đặc biệt là Sơn Đoòng, hang động lớn nhất thế giới.

Người phụ nữ Vân Kiều ở Bản Đoòng

Bản Đoòng cũng là khởi điểm của chặng đường toàn thảm cỏ dại đan xen rau tàu bay, chuối rừng, môn dại và cây Nàng Hai - hay còn gọi là lá Han, một loại cây độc mà bất cứ ai vô tình đụng vào nó, lớp lông trên mặt lá sẽ gây ngứa suốt hàng tuần mới khỏi.

Ở rừng mới 1 buổi sáng song chúng tôi đã học biết bao điều mới lạ. Học cách mang giày vừa đi dưới suối dễ dàng lại vừa đi trên thảm cỏ mục mà không bị vắt tấn công, học cách xoa bóp chân để không bị vọp bẻ vì đi dưới nước suốt ngày trời, học cách nhận ra lá tàu bay để ngắt hái nấu canh cải thiện bữa ăn, cách giăng lưới, bắt cá...

Lối mòn càng lúc càng khó đi bởi cây dại phát tán, che khuất, chúng tôi quyết định “hành quân” dưới suối Rào Thương cho thông thoáng. Rào Thương hay còn có tên suối Đoòng, bắt nguồn từ đỉnh núi U Bò và một số khe suối nhỏ trên dãy Trường Sơn.

Và trên đường đi, nó chảy qua nhiều rặng núi đá vôi giữa đại ngàn rồi chui sâu trong Hang Én, hang Sơn Đoòng những hang kỳ vỹ nhất thế giới trước khi hòa mình vào sông Chày, chấm dứt vai trò lịch sử của nó.

Hành trình đến hang Én hầu hết là lội suối và len lỏi trong rừng già

Một trong những cảm giác khoan khoái nhất là lội suối vì sự mát lạnh của dòng nước dường như xua đi cái nắng oi bức của gió Lào, thêm nữa nó khiến tinh thần chúng tôi thêm phấn chấn và tạm quên đi sự nhức nhối ở đôi chân do leo trèo ban sáng.

Thỉnh thoảng lại phát hiện những dấu chân thú trên bờ cát cùng vô số đàn bướm đủ sắc màu bay rập rờn ven bờ gợi nhớ cái câu “nước khe cạn bướm bay trên lèn đá” trong ca khúc Trường Sơn Đông - Trường Sơn Tây. Từ đây đến hang Én còn 3,5 km theo lời anh kiểm lâm dẫn đường.

Lung linh hang Én

Gần chiều, lội qua hết góc khuất vì đám chuối rừng, bất ngờ thấy cửa hang Én đã trước mặt, một cảm xúc lạ lùng liên tiếp dâng trào. Cửa hang nhìn ra hướng đông nam có bề rộng gần 100m. Sau lớp cửa dưới ánh đèn rọi đeo trên đầu của chúng tôi, là bãi đá sõi rộng mênh mông.
 
Cắm trại dưới cửa hang Én và bên dòng suối Rào Thương

 
Dòng suối Rào Thương, chảy vào khoang thứ 1 - hang Én dưới ánh sáng của giếng trời.

Lòng hang bỗng mở ra ba động nước khổng lồ được chia cắt bằng những đồi dốc đầy cát mịn và đá tảng xếp chồng chất lên nhau chiếm hết phân nửa chiều cao của hang.

Ở trên ấy còn hiện diện một cây to nguyên gốc chắn ngang như chứng tỏ vào mùa nước lũ, dòng Rào Thương ngập tràn lòng hang và để lại nhiều thứ khi nước đã rút đi. 

Nét độc đáo riêng của hang Én mà động Phong Nha và động Thiên Đường đều không có là lẫn trong sắc màu dòng sông xanh ngăn ngắt, ánh sáng chiếu rọi từ những giếng trời trên trần hang làm cảnh vật càng thêm lung linh, huyền ảo.

Trên trần, trong những hốc đá, thạch nhũ muôn hình vạn trạng là tổ của hàng vạn con én và dơi, đó cũng là nguyên nhân hang mang tên Én.

Để đi xuyên suốt  hang Én nhiều đoạn phải lội trong làn nước mát lạnh

 
Ở trên đồi đá cách nền hang hơn 50m, hiện diện một cây to nguyên gốc chắn ngang như chứng tỏ vào mùa nước lũ, dòng Rào Thương ngập tràn lòng hang và để lại nhiều thứ khi nước đã rút đi.  

Theo anh Thành Huế - Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Tỉnh Quảng Bình, hang Én từng là nơi người dân tộc Arem chọn làm nơi sinh sống từ trăm năm về trước, họ có biệt tài leo trèo chẳng khác loài vượn, loài voọc chuyền cành trên cây, trong mùa én làm tổ họ thường  trèo  lên vách đá, trần hang để bắt én non làm thực phẩm.

Hiện nay người Arem đã chuyển về đường 20 sinh sống nhưng hàng năm vào ngày 15 tháng 5 âm lịch họ đều kéo về hang Én, tổ chức hội ăn én qua hình thức cúng bái thần rừng và đi lượm én con vì yếu sức không thể bay cao nên  rơi xuống đất”.  

Kỳ thực, lúc này chưa tới ngày hội ăn én nhưng chúng tôi vẫn thấy không ít chim én mới ra ràng nằm thiêm thiếp trên nền hang, chợt nghe động, theo bản năng chúng gắng sức vổ cánh bay song được vài ba mét lại sa xuống đất, trông rất đáng thương.
 
Cửa hang hướng Tây bắc, nhìn ra cánh rừng nguyên sinh và trần hang là nơi hàng vạn chim én làm tổ. Đây cũng là hướng đi động Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới cách 2 km.

Hang Én có tổng chiều dài 1.645 mét xuyên suốt cả một quả núi và trổ 3 cửa động, 1 nằm lưng chừng núi và 2 ở chân núi hướng đông nam, tây bắc theo dòng chảy suối Rào Thương là đặc điểm hiếm thấy so với những hang động nổi tiếng ở Việt Nam mà chúng tôi đã từng đặt chân đến.

Hơn thế nữa, từ trong hang nhìn ra cửa phía tây bắc với vòm hang cao hơn 80m thấy cảnh vật bao la sinh động, những đàn én chao lượn trên trần hang, bãi cát rộng rãi, cả những cánh rừng nguyên sinh xanh mát...

Đây cũng nơi mà nhiếp ảnh gia Carsten Peter chọn làm chủ đề để bấm máy nhằm cho ra đời tác phẩm động hang Én, đã được  tạp chí National Geographic bình chọn là một trong những bức ảnh thiên nhiên đẹp nhất tháng 3.

Đêm về, mấy anh em Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng rủ rê chúng tôi tỏa đi các nơi giăng lưới. Thì ra con suối Rào Thương có rất nhiều loại cá mang cái tên khá lạ lẫm: cá mát, cá cồ, trầu đá... riêng cá leo được xem là loại “quý tộc” vì thịt thơm, ít xương... phải bỏ công giăng lưới trong hang mới hy vọng bắt được nó.

Đêm về, là dịp giăng lưới trên suối Rào Thương để bắt cá, tôm

Sau một giờ thả lưới chúng tôi thu hoạch được 2 nồi cá, mà chú nào kích cỡ cũng bằng phân nửa cổ tay, đủ để xiên cây nướng ăn ngay tại chỗ, chưa kể một số dành nấu cháo điểm tâm sáng mai.

Và giấc ngủ đến thật dịu dàng trong âm thanh rì rào, êm dịu của làn gió mát lạnh lùa vào hang như lời thì thầm của rừng, của núi...

Nướng cá bên đống lửa

Sau chuyến khảo sát, có rất nhiều ý kiến đóng góp cho Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng nhằm qui hoạch và phát triển du lịch tại Hang Én.

Riêng tôi mong sao những cánh rừng nguyên sinh ngút ngàn, dòng suối Rào Thương mềm mại uốn lượn quanh co cùng vẽ đẹp kỳ vỹ thuần khiết của hang Én sẽ được giữ nguyên vẹn như hiện nay và nếu khai thác chỉ nên phát triển loại hình khám phá thám hiểm, săn ảnh nghệ thuật...            
        
Trần Thế Dũng