Đi tìm niềm tin vào vắc xin

Chắc hẳn lịch sử phong trào tiêm chủng nước ta chưa từng ghi nhận một sự cố liên quan chích ngừa nào nghiêm trọng đến thế. Chỉ trong ngày (20.7), tại bệnh viện huyện Hướng Hoá (Quảng Trị) ba trẻ sơ sinh đã tử vong sau khi chích vắcxin viêm gan siêu vi B.

Không dừng lại ở đây, một ngày sau (21.7), lại thêm một bé tử vong vì chích vắcxin này tại bệnh viện Tuy Phong (Bình Thuận).

Hoang mang

Đứng trước sự cố này, chưa bao giờ người dân, đặc biệt các bậc phụ huynh có con nhỏ, lại hoang mang như thế. Nhiều câu hỏi đặt ra: Nguyên nhân thật sự gây tử vong cho các bé là gì: Do vắcxin không bảo đảm chất lượng? Do quy trình bảo quản vắcxin hay quy trình chích ngừa của nhân viên y tế có vấn đề? Do các bé có một bệnh lý sẵn trong người? Và người dân cũng tự hỏi, liệu vụ việc này rồi có đi vào “vết xe” của những vụ việc trước đây hay không, sau khi cơ quan chức năng vào cuộc, điều tra nhiều tháng trời, rốt cục nguyên nhân cũng là… tử vong không rõ nguyên nhân?

Hoang mang đâu chỉ như thế, vì ngay sau vụ việc trên phương tiện thông tin đại chúng đã xuất hiện hai luồng ý kiến khác nhau về chuyện nên hay không nên chích mũi đầu viêm gan siêu vi B 24 giờ sau sinh.

Trả lời báo Tuổi Trẻ ngày 22.7, một chuyên gia bộ Y tế (giấu tên) ủng hộ chích vì tỷ lệ nhiễm virút viêm gan B tại nước ta còn cao, nếu nhiễm thì một phần đáng kể người nhiễm sẽ chuyển sang xơ gan, ung thư gan sau này. Ngược lại, ông Trịnh Quân Huấn – chuyên gia cao cấp bộ Y tế, nguyên thứ trưởng bộ Y tế – lại phản đối vì ngoại trừ nhóm trẻ có mẹ nhiễm viêm gan B, ở nhóm trẻ còn lại khả năng nhiễm bệnh là thấp. Theo ông Huấn, không cần chích ngay vì trẻ sơ sinh còn non, có thể mắc bệnh lý bẩm sinh và ít có khả năng chống đỡ với nhiều yếu tố lạ cùng lúc. Ý kiến này nhận được sự đồng tình của ông Nguyễn Đình Bảng, nguyên viện trưởng viện Vắcxin và sinh phẩm y tế.

Trước những ý kiến trái chiều như thế, người dân liệu biết nghe ai, trong khi bộ Y tế lại không có một phát ngôn chính thức nào để làm yên tâm hàng ngàn bà mẹ có con chào đời trên cả nước hàng ngày.

Công chúng đòi hỏi quan chức cao nhất ngành y tế có những lời chia sẻ trách nhiệm với gia đình các bé tử vong và trấn an người dân. Ảnh: chinhphu.vn

Bức xúc

Thật ra bộ Y tế cũng có một phát ngôn. Cũng theo báo Tuổi Trẻ ngày 22.7, một ngày sau vụ ba em bé tử vong tại bệnh viện Hướng Hoá, bộ trưởng bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến có mặt ở Quảng Trị để dự lễ khởi công một công trình. Báo giới đề nghị bà phát ngôn về vụ việc, nhưng bà từ chối và cho biết “bộ Y tế đã cử đoàn viện Vệ sinh dịch tể Trung ương vào làm việc, đoàn này sẽ nắm thông tin và trả lời báo chí”.

Hờ hững đến thế là cùng. Chắc hẳn không một ai trong những phóng viên có mặt hôm đó lại truy hỏi bằng được bà bộ trưởng đưa ra nguyên nhân khiến các trẻ tử vong, bởi điều này đòi hỏi một quá trình điều tra xem xét nghiêm túc và có thể mất một thời gian dài.

Thế nhưng, ít ra báo giới và công chúng cũng đòi hỏi quan chức cao nhất ngành y tế có những lời chia sẻ trách nhiệm với gia đình các bé tử vong và trấn an người dân. Thế nhưng bà bộ trưởng lại từ chối.

Cần nói thêm, tiêm chủng và sự cố sau tiêm chủng không phải là chuyện ngoài chuyên môn của bộ trưởng bộ Y tế, vì bà có thời gian dài làm việc trong lĩnh vực y tế công cộng và từng là viện trưởng viện Pasteur TP.HCM, nơi có chức năng chỉ đạo phòng chống dịch bệnh, tiêm chủng mở rộng và sản xuất vắcxin.

Nhìn sang nước ngoài, mọi chuyện lại khác. Tháng 9.2009, nước Anh bàng hoàng vì sự cố một nữ sinh 14 tuổi tại Coventry tử vong lập tức sau chích vắcxin ngừa ung thư cổ tử cung. Vài giờ sau sự cố, nữ bộ trưởng bộ Y tế, Gillian Merron, lên tiếng với giới truyền thông rằng “điều quan trọng là phải có thật sớm kết quả từ những điều tra sâu rộng để đưa ra nguyên nhân về sự cố đáng buồn này”.

Nhưng đâu chỉ nữ bộ trưởng, đại diện hãng sản xuất vắcxin cũng gửi lời chia buồn sâu sắc với gia đình nạn nhân và hứa hợp tác với các bên liên quan để tìm ra nguyên nhân thật sự của ca tử vong.

Cần nói thêm, sau khi điều tra, nhà chức trách Anh quốc xác định nữ sinh này mang sẵn trong ngực một khối u ác tính lớn, nghĩa là không liên quan đến vắcxin.

Trông chờ những biện pháp giá trị

Bốn trẻ sơ sinh tử vong liên tiếp sau chích ngừa viêm gan siêu vi B quả là một cú giáng mạnh vào phong trào chích ngừa của nước ta. Dù cho sau này nguyên nhân xác định không dính dáng gì đến vắcxin, nhưng chắc chắn phong trào cũng bị ảnh hưởng đáng kể. Người dân có con nhỏ những ngày qua thật sự hoang mang và sợ hãi: có người cho biết chờ sự việc ngã ngũ rồi mới đưa trẻ đi chích, người khác tuyên bố không còn tin vào vắcxin nội, và cũng có người khẳng định từ nay sẽ không cho trẻ chích ngừa!

Công bằng mà nói, sau những sự cố liên quan đến chích ngừa những năm qua, ngành y tế nước nhà cũng đã có những biện pháp để ngăn ngừa. Chẳng hạn vào ngày tiêm chủng hàng tháng, tại các trạm y tế phường, xã, nhân viên y tế được tăng cường, bác sĩ phải tìm hiểu bệnh sử và kiểm tra sức khoẻ trẻ trước khi chích, chứ không khoán trắng vào việc khai báo của người nhà như trước đây. Thế nhưng, theo một bác sĩ công tác ở tuyến cơ sở, điều này dường như chưa đủ vì vào mỗi ngày chích ngừa, trạm y tế phải đón cả trăm em bé, muốn hỏi bệnh và khám kỹ cũng không được, vì thế công việc cũng mang tính hình thức. Nên chăng mỗi quận, huyện có một phòng tiêm chủng phụ trách cho cả địa bàn, ở đây nhân viên y tế được huấn luyện hoàn toàn chuyên nghiệp về công tác tiêm chủng – từ quy trình bảo quản vắcxin, kỹ thuật chích đến cách xử lý khi có sự cố – như thế chất lượng tiêm chủng mới tăng lên và giảm nguy cơ tai biến?

Lịch sử nước ta và thế giới đều ghi nhận sau những ca tai biến liên quan đến chích ngừa, phong trào tiêm chủng giảm xuống và dịch bệnh có cơ hội bùng phát. Phong trào chích ngừa viêm gan siêu vi B ở nước ta có lẽ cũng như thế, dù cho tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo cả thế giới có 2 tỉ người nhiễm virút viêm gan B và mỗi năm có khoảng 600.000 người chết vì những hậu quả cấp tính hay mạn tính của căn bệnh này. Trong khi đó, vắcxin viêm gan B lại có thể ngăn ngừa đến 95% trường hợp nhiễm và những hậu quả mạn tính của viêm gan B (xơ gan, ung thư gan).

Phan Sơn/Theo SGTT