Câu hỏi đặt ra là, liệu công nghệ này đã đủ trưởng thành để sử dụng trên con người hay chưa, và nếu câu trả lời là "rồi", thì điều gì sẽ xảy ra nếu như cas9 cắt nhầm gen không nên bị cắt bỏ?
Vào tuần trước, một công ty khởi nghiệp tại Cambridge, Massachusetts, Mỹ có tên Editas Medicine đưa ra tuyên bố đã sẵn sàng sử dụng chu trình cắt gen CRISPR-cas9 để chữa trị một căn bệnh mù lòa bẩm sinh hiếm gặp vào năm 2017. Tuyên bố của CEO Katrine Bosley không hề hé lộ liệu công ty này đã thực hiện thử nghiệm trên động vật hay chưa và cũng không làm rõ kỹ thuật cắt gen này có tuân thủ theo các điều luật liên bang về dược phẩm mới hay không.
Đại diện của Editas cho biết các nhà lãnh đạo của công ty đều đang bận việc và không thể đưa ra câu trả lời.
Trong một cuộc hội thảo, CEO Bosley cho biết CRISPR – bao gồm nhiều đoạn ADN có chứa các mã gốc được lặp lại – sẽ là phương pháp chữa trị hiệu quả đối với các căn bệnh do "gen lỗi" gây ra, ví dụ như bệnh Huntington hoặc u nang. Công ty này cho biết đang muốn thử nghiệm liệu pháp trên với các bệnh nhân bị hội chứng Leber congenital amaurosis (LCA) gây mù võng mạc với khoảng 600 bệnh nhân tại Mỹ.
Liệu pháp này sẽ đưa các con virus lành tính vào các tế bào nhạy sáng của võng mạc. Các con virus này chứa hướng dẫn để tạo ra các thành phần của CRISPR, bao gồm cả một loại protein có tên cas9 có thể cắt ADN tại một số vị trí cụ thể.
Sau đó, cas9 có thể tạo ra một loại enzym có khả năng cắt đi các phần bị hư tổn của ADN trên một gen xác định trong tế bào nhạy sáng của võng mạc. Theo CEO Bosley, ADN khỏe mạnh sau đó sẽ gắn liền với nhau và các tế bào này sẽ hoạt động bình thường.
Sơ đồ quá trình hoạt động của CRISPR-cas9.
Giáo sư Art Caplan, bộ môn đạo đức sinh học tại Đại học New York đưa ra nhận định: "Các công trình thú vị nhất trong lĩnh vực điều trị gen gần đây là các bệnh về mắt. Công nghệ này dễ tiếp cận và bạn có thể thử nghiệm trên một mắt thay vì cả hai, và bạn sẽ có mô hình đảm bảo an toàn".
Tuy vậy, một số chuyên gia cho rằng CRISPR vẫn chưa sẵn sàng để đưa vào thử nghiệm trên con người.
Giáo sư Nancy Wexler, bộ môn thần kinh học nơ-ron tại Đại học Columbia, một thành viên của Viện Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ và cũng là người tìm ra gen gây bệnh Huntington cho rằng nước Mỹ cần phải tạo ra những điều luật mới để quản lý CRISPR:
"CRISPR là một công nghệ rất mạnh mẽ và cũng có thể rất hữu ích. Khó khăn lớn nhất là trong trường hợp nếu bạn nghĩ bạn đang chữa bệnh Huntington nhưng lại gây ra ung thư vú hoặc béo phì vì công nghệ này chưa sẵn sàng. Có quá nhiều tác dụng phụ gây ra khi cắt nhầm mục tiêu".
"Nhầm mục tiêu" có nghĩa là dù CRISPR thường hoạt động rất chính xác, công nghệ này vẫn có thể mắc sai lầm. Thay vì cắt gen bệnh thì CRISPR có thể cắt phải gen có tác dụng bảo vệ cơ thể khỏi một số triệu chứng hoặc các căn bệnh khác.
Hình vẽ mô phỏng protein cas9 (màu vàng) thực hiện cắt gen.
Các nhà khoa học đang tìm cách vận động để hiểu rõ hơn về các tác dụng không mong muốn của CRISPR bằng cách cố gắng hiểu chu trình hoạt động ở mức độ phân tử của công nghệ này. Trong một bài viết trên tạp chí Science, các nhà nghiên cứu của Đại học California cho biết mặc dù protein CRISPR có thể gắn kết vào các mục tiêu không mong muốn, quá trình gắn kết thường không lâu và do đó không gây ra hiệu ứng cắt gen.
"Chúng tôi biết hiện tăng gắn lệch mục tiêu có xảy ra, nhưng chúng tôi đã không biết lý do vì sao gen không bị cắt nhiều tới vậy", Spencer Knight, tác giả của nghiên cứu nói trên cho biết.
"Câu trả lời cuối cùng là có một quá trình mở cổng tạm thời cần phải kéo dài đủ lâu để protein đáp lại và thực hiện cắt gen. Hiện tượng này không diễn ra đủ thường xuyên để cắt nhầm gen".
Dựa trên nghiên cứu nói trên và một nghiên cứu khác được công bố trên tạp chí Nature vào tuần trước, CRIPSR-Cas9 có vẻ có ít nhất là 3 cách xác nhận tìm được đúng mục tiêu trước khi thực hiện cắt gen. Tuy vậy, ông Knight vẫn cho rằng hiện giờ vẫn là quá sớm để thực hiện thử nghiệm trên người.
"Thật là khó để báo trước chúng ta sẽ tìm thấy điều gì khi thử nghiệm trên người. Mỗi tế bào đều có cách biểu hiện khác nhau một chút. Việc dự đoán tất cả các trường hợp cắt nhầm và đánh giá chúng một cách kỹ càng là rất khó khăn", ông Knight cho biết.
.svg){kind=icon}
