Mùa tuyển sinh cao đẳng, đại học 2013 đã cận kề. Nhiều tiếng nói được cất lên cả ở phía Bộ Giáo dục và Đào tạo lẫn Hiệp hội các trường CĐ, ĐH ngoài công lập. Ngay sau Tết Quý Tỵ những tiếng kêu cứu, những văn bản, bài báo xuất hiện mà sự quyết liệt của ngôn từ đã khiến nhiều người phải ngỡ ngàng [1], [2].
Chỉ ra bệnh mà không kê đơn bốc thuốc
Thứ trưởng Bộ GD và ĐT Bùi Văn Ga nhấn mạnh: "Không thể bỏ điểm sàn vì nó sẽ ảnh hưởng đến chất lượng GD ĐT".
Nhóm tác giả Ts. Nguyễn Danh Bình - Đinh Lê Yên - Nguyễn Quốc Ngữ, báo Giáo dục và Thời đại, cơ quan của Bộ chủ quản đã có loạt bài viết với các tiêu đề khá sốc "Những cái chết được báo trước" [3]. Kết luận đưa ra là "cái chết của những trường ĐH ăn xổi ở thì là một tín hiệu báo động để hệ thống GDĐH ngoài công lập sửa mình nhằm hoạt động hiệu quả hơn".
Nguyên nhân của "những cái chết được báo trước" theo các tác giả là:
- Vì quá yếu kém về cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ, giáo viên
- Vì sự tham lam quá độ của một số lãnh đạo các trường ĐH ngoài công lập. (Một số vị lãnh đạo nhà trường tự thưởng cho mình thu nhập 50-60 triệu/người/tháng)
- Những trường ĐH ngoài công lập mới được thành lập về sau này, những người quản lý- điều hành đều là doanh nhân hoặc "có máu doanh nhân" nên chất sư phạm - chất GD ở đây bị hạn chế...
Một bài viết với cái tít cũng khá "hoành tráng" được đăng trên trang mạng của Hiệp hội các trường CĐ, ĐH ngoài công lập: "Bộ GD&ĐT giấu kỹ phổ điểm vì 'sợ Quốc hội'? [4]
Bài báo viết: Ông Lê Viết Khuyến khẳng định- chúng tôi sẵn sàng đối thoại với Bộ xem những chính sách đưa ra đã đúng chưa? Năm ngoái, tôi có xem được một thống kê chung cho cả bốn khối, theo đó, phổ điểm cao nhất là 7- 8 điểm.
Thật ra không chỉ trong lĩnh vực GD mà trong nhiều lĩnh vực khác một số "cây đa, cây đề" ở "sân chơi" hiệp hội này đều có tiếng nói khá mạnh mẽ. Người viết có một chút tiếc nuối giá như những tiếng nói ấy được cất lên độ 15, 20 năm trước thì bây giờ đất nước đã tiết kiệm được nhiều triệu đô la không phải cho con em đi du học nước ngoài.
Nhận định của các tác giả [3] không có gì phải bàn cãi, cũng có thể xem đây là quan điểm của Bộ chủ quản vì bài báo được đăng tới ba kỳ trên mạng của Bộ. Vấn đề là ở chỗ các quan chức Bộ GD và ĐT khi ngộ ra được điều đó đã làm gì để giúp các trường ĐH ngoài công lập?
Chúng ta đều biết sự ra đời và tồn tại của hệ thống trường này đến nay đã 25 năm. Đó là một khoảng thời gian đủ dài để thử nghiệm, hoạch định chính sách. Tuy nhiên dễ nhận thấy là Bộ GD và ĐT hiện vẫn chỉ dừng ở mức chỉ ra bệnh (một cách không đầy đủ) của hệ thống ĐH ngoài công lập mà chưa dám kê đơn bốc thuốc.
Biết "những người quản lý - điều hành đều là doanh nhân" nghĩa là đều không đủ tiêu chuẩn và năng lực điều hành trường ĐH, nhưng Bộ GD và ĐT vẫn làm ngơ. Còn địa phương mặc dù đã được phân cấp quản lý nhưng vì nhiều lý do cũng không muốn nhúng tay vào nên mới xảy ra tình trạng "chất sư phạm - chất GD ở đây bị hạn chế".
Loạt bài nêu trên dành để nói riêng về hệ thống các trường ĐH ngoài công lập. Trong khi thực ra các trường ĐH công lập cũng chẳng thiếu chuyện để nói (ĐH Kinh tế Quốc dân, ĐH Quốc gia HN, ĐH Nông nghiệp HN...).
 |
|
Ảnh minh họa. Nguồn: vnu.edu.vn |
Nguyên lý hình ống và những hệ lụy
Nguyên lý "hình ống" mà ngành GD và ĐT áp dụng hơn nửa thế kỷ qua đã trở thành quen thuộc đến mức, nếu có người phản bác sẽ bị coi là "xẩm sờ chân voi".
Tỷ lệ tốt nghiệp 99% ở cấp trung phổ thông, cũng như vậy ở bậc ĐH, luôn được xem là thành tích chứ không phải là thảm họa. Số sinh viên tốt nghiệp sau bốn, năm năm đào tạo xấp xỉ số được tuyển vào, rơi rụng không đáng kể. Thực tế cho thấy nguyên lý "hình ống" ở GD đang làm cho học sinh, sinh viên ngày càng lười biếng không chịu học tập. Đó cũng là một trong những nguyên nhân làm cho GD xuống cấp.
Bài giảng của thầy dù có chất lượng đến mấy cũng không lọt được vào những cái đầu chỉ mơ màng trở thành "sao nọ, sao kia". Với một nắm bùn nhão, nhà điêu khắc dù tài giỏi đến mấy cũng không thể tạc được tượng thần... Vệ nữ. Điều này thầy cô giáo nào cũng biết, chì có những người không đứng trên bục giảng là cố tình không biết.
Trong ngành Xây dựng, Chế tạo máy, Kiến trúc..., một nguyên lý ai cũng phải tuân thủ khi thiết kế công trình là hạ thấp trọng tâm để tăng tính ổn định. Để hạ thấp trọng tâm có hai cách cơ bản: Hoặc là giảm độ cao công trình, hoặc là tăng diện tích chân đế. Nguyên lý này được gọi là nguyên lý "hình chóp" hay nguyên lý "Kim tự tháp".
Áp dụng nguyên lý Kim tự tháp trong GD thật là đơn giản. Hãy mở rộng đầu vào và thắt chặt đầu ra, quyền được học hãy trao cho người dân, quyền đánh giá trình độ, cấp văn bằng dành cho xã hội.
Thay vì các kỳ thi tuyển sinh ĐH "ba chung" hãy để cho con em chúng ta sau khi tốt nghiệp trung học tự do đăng ký vào trường.
Áp dụng nguyên lý Kim tự tháp sẽ giải quyết được tận gốc các vấn đề sau đây:
1.Đáp ứng tiêu chí về một xã hội mà mọi người dân đều có quyền được học tập nâng cao trình độ. Nói cách khác nó đáp ứng một trong những quyền cơ bản của con người là quyền được GD, được học tập.
2.Đỡ gây căng thẳng tâm lý cho phụ huynh và học sinh, đỡ tốn kém cho từng gia đình và xã hội.
3.Không còn lo chuyện ra đề và phản biện đề thi tuyển sinh như ý kiến nêu trong công văn của Hiệp hội các trường ĐH, CĐ ngoài công lập. Không lo Quốc hội có ý kiến về chất lượng đầu vào bậc ĐH [4].
4.Các ĐH ngoài công lập sẽ không còn thiếu sinh viên, họ cũng không dám tùy tiện trong đào tạo vì chất lượng đầu ra bị quản lý. Không những thế các sinh viên sẽ phải lo trang bị kiến thức cho kỳ thi tốt nghiệp ĐH kiểu "ba chung" mà bớt đi tâm lý chuẩn bị phong bì. Những người tốt nghiệp có kiến thức thực sự, những người trượt sẽ không còn kêu ca vấn nạn thi cử hiện hành.
5.Tạo sự bình đẳng trong xã hội giữa những người học các trường công lập và ngoài công lập. Tấm bằng cử nhân, kỹ sư... mà các sinh viên nhận được qua một kỳ thi "ba chung" sẽ không còn bị rẻ rúng là tại chức, liên thông hay ngoài công lập.
Trở lại ý kiến của Hiệp hội các trường ĐH, CĐ ngoài công lập, dựa vào số liệu tuyển sinh năm 2011, 2012 của ĐH Nông nghiệp- một trường trọng điểm quốc gia thuộc khối nông- lâm- ngư (xem hình vẽ), có thể nhận thấy đồ thị hình chuông của phổ điểm có khoảng cực đại từ 9 - 13 điểm. Nghĩa là có khoảng từ 3000 đến 4000 thí sinh đạt điểm này (trên tổng số hơn 30000 thí sinh dự thi).
Cũng nên lưu ý rằng các trường khối nông- lâm- ngư- sư phạm, các ĐH địa phương là thuộc tốp cuối, với các trường tốp giữa và tốp đầu phổ điểm có thể sẽ cao hơn chút ít.
Thiết nghĩ việc công bố phổ điểm và điểm sàn theo đề nghị của Hiệp hội các ĐH ngoài công lập chưa cho thấy bức tranh toàn cảnh về tuyển sinh năm 2012.
Hiệp hội nên yêu cầu Bộ GD và ĐT công khai việc các trường công lập đã tuyển vượt chỉ tiêu bao nhiêu thí sinh và Bộ đã xử lý việc vi phạm này như thế nào? Năm 2012 do nhiều thí sinh thi "dự phòng" nên khi trúng tuyển không đến nhập học, không ít trường đã phát giấy báo nhập học gấp đôi chỉ tiêu và bắt buộc họ phải nhận hết số thí sinh đã có giấy báo.
Chỉ cần một trường công tuyển thêm 2000 thí sinh thì ba, bốn trường ngoài công lập sẽ phải đóng cửa. Mặt khác việc cho phép các trường tuyển vượt chỉ tiêu dẫn tới tình trạng thiếu thầy, thiếu giảng đường và cơ sở thực nghiệm, khiến cho sinh viên chính quy phải học ba ca, điều này không lẽ Bộ GD và ĐT không biết?
Thậm chí cho đến thời điểm này có trường, lãnh đạo còn sử dụng văn bằng rởm, hoặc mạo nhận học vị. Chính những lùm xùm đó đã đánh mất niềm tin nơi phụ huynh học sinh, đã làm xấu hình ảnh các trường ĐH ngoài công lập khiến cho người học quay lưng lại với họ.
Nhiều trường ĐH ngoài công lập hiện nay số giảng viên có học hàm học vị "nhận vơ" thì rất nhiều còn thực tế giảng viên cơ hữu không có người nào. Số giảng viên có trình độ Gs, Phó Gs, Ts chỉ đếm trên đầu ngón tay. Chất lượng thầy như vậy làm sao thu hút được người học?
Chính sách giáo dục đang bị lợi dụng?
Hiệp hội các ĐH ngoài công lập đã làm rất tốt việc "kêu hộ" các trường ngoài công lập. Thế nhưng việc đóng góp ý kiến chấn chỉnh những bất cập, yếu kém của các trường thành viên trong hiệp hội vẫn chưa được chú ý một cách thỏa đáng.
Chẳng thế mà sự ầm ĩ xung quanh trường H. ở thành phố Hồ Chí Minh, trường C. ở Hưng Yên đã được đưa lên mặt báo nhưng không hề thấy Hiệp hội phát biểu quan điểm. Liệu có phải động đến các thành viên là động đến "nguồn đảm bảo hậu cần" nên Hiệp hội cần có thời gian cân nhắc?
Thay đổi chính sách như ý kiến nêu trong bài "Nói phải củ cải... có nghe" [1] liệu có giải quyết được vấn đề? Rất nhiều chủ trương, chính sách đúng đắn đã được ban hành nhưng đều bị vận dụng tùy tiện thậm chí còn bị lợi dụng. Điều cốt lõi là người thực thi có đủ tâm và tầm hay không?
Thiết nghĩ bất kỳ cải cách nào ở tầm vĩ mô dựa trên "nguyên lý hình ống" cũng sẽ không mang lại kết quả mong muốn cho GD nước nhà.
Cởi trói đầu vào, tăng tính tự chủ cho các ĐH đi kèm với việc quản lý chặt chẽ đầu ra, nâng cao trình độ của người được cấp bằng, tạo sân chơi bình đẳng cho mọi loại hình đào tạo không chỉ là mong muốn của các nhà khoa học, nhà sư phạm. Mà còn là mong muốn của hàng chục triệu nông dân, công nhân - những người đang dành những gì tốt nhất cho việc học hành của con cái.
Xin đơn cử một ví dụ: Từ chỗ yêu cầu hiệu trưởng, hiệu phó đại học phải là nhà giáo có trình độ tiến sĩ, có ít nhất 5 năm giảng dạy, đến việc bỏ tiêu chuẩn này như trong Luật GDĐH mới quy định, điều này là tốt hay hại cho GD?
Rõ ràng là chính sách ở tầm vĩ mô đã mở cửa cho giới doanh nhân ùa sang lĩnh vực GD. Ai cũng biết mở cửa thì đón được gió mát nhưng cũng chính là tạo điều kiện cho ruồi bọ bay vào nhà. Nếu giả dụ trong tương lai đa số các trường ĐH ngoài công lập sẽ bị các thương gia "bỏ túi" thì hiệp hội các ĐH ngoài công lập sẽ là một phần của thương trường hay vẫn ở lại với ngôi nhà GD?
Không một luật nào không có kẽ hở và cũng chẳng có doanh nhân nào lại không tìm cách lách luật, đó là quy luật cuộc sống. Luật GD tuy vừa ban hành đã chứa đựng những điều cần bàn thảo. Đến bao giờ thì 36 văn bản nói trên sẽ hoàn tất và liệu trước khi có hiệu lực chúng có được đưa ra cho người dân góp ý?
Tóm lại, đường lối chính sách dù có thay đổi, dù có đúng đến mấy cũng không giúp nhiều cho ngành GD nếu những người thực thi dù nhận thấy bất cập vẫn phải chờ mấy chục năm sau mới dám phát biểu quan điểm. Xây dựng một nền GD tiên tiến cần nhiều, rất nhiều con người có GD nhưng thế vẫn chưa đủ, còn cần ở họ lòng dũng cảm.
Dương Xuân Thành
---------------------------
[1] http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/ Giáo dục ĐH ngoài công lập: Nói phải củ cải... có nghe?/270762.gd
[3] http://gdtd.vn/channel/2741/201208/Di-tim-mo-hinh-phat-trien-1963231/
[4] http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/Bo-GDDT-giau-ky-pho-diem-vi-so-Quoc-hoi/277057.gd
[5] http://www.gdtd.vn/channel/3005/201302/Trien-khai-thi-hanh-Luat-Giao-duc-Dai-hoc-1966768/
.svg){kind=icon}
