>> "Biển Đông vạn dặm giăng tay giữ"...
Phát triển chưa xứng tầm
Mới đây, GS. Nguyễn Khắc Mai, GĐ Trung tâm Minh triết, đã chỉ ra, muốn làm chủ Biển Đông, chúng ta không thể không "xây dựng một nền kinh tế biển hoàn chỉnh, hữu hiệu". Có thể thấy, kinh tế biển Việt Nam không chỉ đơn thuần là một ngành kinh tế, mà còn can hệ rất lớn tới công cuộc bảo vệ an ninh, quốc phòng, chủ quyền biển đảo, nhất là trong tình hình hiện tại nhiều biến động.
Hiện GDP từ biển và khu vực ven biển ước chiếm khoảng 47% tổng GDP của toàn quốc. Theo "Nghị quyết về chiến lược biển đến năm 2020" do BCH Trung ương Đảng khóa X đề ra, Việt Nam phải phấn đấu trở thành một quốc gia mạnh về biển, giàu lên vì biển. Mục tiêu là đến năm 2020, kinh tế biển đóng góp khoảng 53% - 55% GDP và 55% - 60% kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Tuy nhiên, hiện kinh tế biển Việt Nam vẫn được đánh giá là phát triển chưa xứng tầm. Nhiều chuyên gia nhận định khái quát rằng, sự phát triển của kinh tế biển Việt Nam còn quá nhỏ bé và yếu kém so với tiềm năng và so với các nước trong khu vực (ví dụ Nhật Bản, Hàn Quốc,...).
Bên cạnh đó, VN cũng phải đối mặt với mâu thuẫn phổ biến giữa phát triển và bảo tồn. Tuy chưa bị xếp vào loại ô nhiễm nghiêm trọng, nhưng biển Việt Nam đang ở giai đoạn báo động và có nguy cơ ô nhiễm cao trong tương lai gần.
Ông Nguyễn Văn Cư, Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo, từng phân tích: nhiều nguồn tài nguyên khoáng sản biển, tài nguyên dầu khí và những nguồn tài nguyên biển không tái tạo khác đang bị khai thác quá mức, thiếu tính bền vững. Nguyên nhân xuất phát từ cách tiếp cận "nóng" trong khai thác, không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường, mà còn gây lãng phí và sớm cạn kiệt tài nguyên biển.
 |
|
Khu kinh tế Vũng Áng, Hà Tĩnh. Ảnh: N.Minh |
Tăng trưởng cả "xương" lẫn "thịt"
Phát triển kinh tế biển xanh (kinh tế xanh lam) là lời giải cho những vấn đề trên được Diễn đàn kinh tế biển lần thứ 4, năm 2013, đưa ra. Về thực chất, kinh tế xanh lam nhằm xác định lại quá trình phát triển của hệ thống kinh tế biển trong mối quan hệ tổng thể, biện chứng với vùng lãnh thổ, lãnh hải, chứ không chỉ quan tâm đến việc giải quyết những vấn đề về môi trường đơn thuần.
Tại Việt Nam, kinh tế xanh lam được thực hiện trên các mặt: Triển khai cơ chế phát triển sạch (CDM) trong công nghiệp; Phục hồi các hệ sinh thái biển, phát triển nghề cá và nuôi trồng hải sản bền vững; Phát triển du lịch sinh thái biển, v.v...
Các chuyên gia kinh tế nhìn nhận, phát triển xanh sẽ giúp Việt Nam tăng trưởng cả "xương" lẫn "thịt", chứ không chỉ tăng trưởng "xương" như hiện nay (người dân rất ít được thụ hưởng lợi ích của tăng trưởng). Sự tăng trưởng kinh tế biển xanh sẽ mang lại lợi ích thiết thực cho quốc gia và cho cả "túi tiền" thực tế của người dân.
Theo đó, kinh tế xanh lam được kỳ vọng song song với bảo tồn môi trường, tài nguyên, sẽ giúp xóa đói giảm nghèo bền vững, xóa bỏ thất nghiệp, tạo cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho người lao động, v.v...
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra, quá trình thực thi mô hình phát triển này sẽ vấp phải một số thách thức lớn:
Thứ nhất: Bối cảnh phức tạp của Biển Đông: Biển Đông là một trong 5 khu vực "nóng", "nhạy cảm" trong các mối quan hệ quốc tế do những "đòi hỏi phi lý, những hành động trái với luật pháp quốc tế, mang tính áp đặt và chính trị cường quyền"*. Đây thực sự là mối nguy cơ "đe dọa hòa bình và an ninh khu vực"**, trong đó có cả "an ninh, an toàn và tự do hàng hải"***, là thách thức lớn cho sự phát triển kinh tế thương mại toàn cầu.
Thứ 2: Nghịch lý trong hội nhập và toàn cầu hóa: Cùng với những lợi ích lớn, hội nhập cũng khiến VN phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó nổi lên vấn đề môi trường do làn sóng đầu tư đổ vào. Chẳng hạn, nguy cơ các nước phát triển tăng cường "thanh lý" và "chuyển giao" những công nghệ không còn phù hợp với họ sang các nước đang phát triển như VN để có tiền đầu tư công nghệ sạch.
Thứ 3: Bất cập trong chính sách, thể chế quản lý: Cơ chế, chính sách của VN trong phát triển kinh tế biển được đánh giá là chưa đủ thông thoáng để mở cửa vùng biển của nước ta hội nhập với khu vực và thế giới. Cho đến nay, cơ chế chính sách đối với kinh tế biển không có gì đặc thù đáng kể so với khung chính sách chung.
Trong khi đề ra giải pháp, các chuyên gia đặc biệt nhấn mạnh đến đổi mới tư duy, chính sách quản lý. "Thực tế phát triển kinh tế trong hơn 20 năm qua, bắt buộc chúng ta cần phải nhìn nhận toàn diện lại cách thức, mô hình phát triển kinh tế truyền thống, đồng thời cũng đòi hỏi sự áp dụng một tư duy hoàn toàn mới về cách tiếp cận, nhất là trong phát triển kinh tế xanh lam" - PGS. Nguyễn Tác An, Phó chủ tịch Hội KHKT Biển VN, nhận định.
Hòa Trần
-----
*, **, ***: Trích bài phát biểu khai mạc của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại Đối thoại Shangri-La
.svg){kind=icon}
