Ai từng được Bác Hồ mời làm Bộ trưởng nhưng lại từ chối?

GS Ngụy Như Kon Tum (1913 - 1991) là người gốc Huế nhưng sinh ra và lớn lên tại Kon Tum. Bố ông là cụ Ngụy Như Bích, thường lấy địa danh các vùng đất đặt tên cho những người con sinh thành tại đó. Vì thế, ngoài GS Ngụy Như Kon Tum, người chị gái được đặt tên Ngụy Như Ban Mê Thuột.

GS Ngụy Như Kon Tum từng được Chủ tịch Hồ Chí Minh tìm gặp vào năm 1945, mời ông ra làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Đáp lời Bác, ông khéo léo từ chối: “Bộ trưởng Giáo dục phải là người có chuyên môn sâu rộng về khoa học xã hội và nhân văn thì quản lý, sáng tạo mới tốt. Tôi là người làm khoa học tự nhiên, e khó hoàn thành được nhiệm vụ”.

Từ nhỏ, ông Ngụy Như Kon Tum đã thông minh hơn người. Năm 1932, với kỳ tích đậu Tam nguyên cả ba bằng tú tài là Tú tài Bản xứ, Tú tài Tây ban Toán, Tú tài Tây ban Triết, ông được nhận học bổng du học ở Đại học Sorbonne (Pháp).

Trong 3 năm ở Pháp, GS Ngụy Như Kon Tum lấy được bằng cử nhân khoa học, sau đó là thạc sĩ Vật lý. Ông được ghi nhận là người Việt đầu tiên có bằng thạc sĩ Vật lý.

Năm 1939, ông tiếp tục học lên tiến sĩ. Vào thời điểm đó, chiến tranh thế giới lần thứ 2 nổ ra, ông Ngụy Như Kon Tum quyết định về phục vụ đất nước.

Sau khi từ chối lời mời làm Bộ trưởng của Bác Hồ,  GS Ngụy Như Kon Tum đề cử GS Nguyễn Văn Huyên giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Về phần mình, ông nhận lời làm Giám đốc Trung học vụ (thuộc Bộ Giáo dục). Quãng thời gian này, ông cũng đã biên soạn bộ sách Vật lý cho các nhà trường.

GS Ngụy Như Kon Tum từng giảng dạy môn Vật lý tại Trường Đại học Sư phạm Khoa học. Đến năm 1956, ông trở thành hiệu trưởng đầu tiên của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và giữ chức đó trong suốt 26 năm.

Vận dụng những kiến thức uyên thâm về Vật lý, ông cùng GS Nguyễn Xiển chung sức xây dựng ngành Vật lý địa cầu Việt Nam. GS Ngụy Như Kon Tum cũng là Trưởng đoàn các nhà khoa học Việt Nam lần đầu tiên tham dự hội nghị Vật lý địa cầu quốc tế tại Moscow, Nga năm 1957.

Con đường mang tên GS Nguỵ Như Kon Tum dài 1.100 m, kéo từ đường Khuất Duy Tiến đến đường Nhân Hoà, cắt qua đường Nguyễn Tuân và Vũ Trọng Phụng, thuộc quận Thanh Xuân, Hà Nội. Tên của GS Nguỵ Như Kon Tum còn được đặt cho một hội trường của Đại học Quốc gia Hà Nội. Tại tỉnh Kon Tum cũng có một con đường, trường học và Quỹ khuyến học mang tên ông.